Zonder eencelligen waren er geen landplanten geweest, zouden wij ons eten niet af kunnen breken en zouden karkassen en uitwerpselen nooit meer bruikbaar worden voor een nieuwe generatie levende dingen. Maar ondanks de vitale rol die verschillende eencelligen spelen in het functioneren van de natuur, worden ze weinig belicht. Ze zijn immers niet makkelijk zichtbaar, zowel hun effecten als hun grootte is per individu erg klein en daarbij vaak saai om te bekijken. Zonde eigenlijk, want er is binnen de groep eencelligen meer diversiteit dan alle dieren, planten en schimmels bij elkaar!

Salmonella bacterie

Bacteriën

Allereerst de grootste groep: bacteriën. Deze lijken het minst op mensen, wat hun opbouw betreft en met betrekking op hun grootte: er passen 10 bacterin in één menselijke cel. Bacteriën zijn ook het meest divers. In de bodem breken ze bijvoorbeeld dood materiaal af, of helpen ze planten met het opnemen van voedingsstoffen, zoals stikstof. Cyanobacteriën (blauwalgen) doen, net als planten en algen, aan fotosynthese, en zijn daarmee de bodem van het voedselweb in de zee. Ook kunnen het parasieten zijn, in mensen, maar ook in bijvoorbeeld planten. Zo kan een bacteriesoort genaamd agrobacterium tumafaciens planten aanzetten om voeding uit te scheiden die alleen die bacterie gebruiken kan.

Maar er is nog meer mogelijk dan dat: bijna bij ieder natuurlijk proces zijn bacteriën betrokken en waar bacteriën niet betrokken zijn is dat vaak onze volgende groep, de protisten.

bacterie die zich voedt met het roest van de gezonken Titanic

Protisten

Deze groep bestaat uit meer dan vijftien kleinere groepen, die veel meer gespecialiseerd zijn dan de groep bacteriën. Hieronder vallen bijvoorbeeld algen, die bij iedereen bekend zijn, maar ook exotischere soorten vallen hieronder. Neem bijvoorbeeld de groep van slijmzwammen. Slijmzwammen zijn eencellig, maar doen iets bijzonder opmerkelijks wanneer ze gaan voortplanten: vele verschillende individuen vormen samen één groter geheel, een zogenaamd slakje, dat op zoek gaat naar een goede plek om sporen te verspreiden. Eenmaal daar aangekomen werken alle cellen samen om een vruchtlichaam te maken en sporen te verspreiden. Opmerkelijk is echter dat slecht 20% van de deelnemers daadwerkelijk sporen maakt: de rest helpt met de structuur en bescherming tegen pathogenen (ziekmakers zoals een virus, bacterie of schimmel).

Er zijn nog vele andere fascinerende soorten protisten.

slijmzwammen © Shirokikh124

Gisten

Ook schimmels kunnen eencellig zijn: dat zijn de zogenoemde gisten. Vaak bekend vanwege de productie van bijvoorbeeld brood en bier. Gisten hebben nog meer overlap met meercellig leven: hoewel gisten meestal eencellig zijn, kunnen ze in specifieke omstandigheden een mycelium (netwerk van draden) vormen wanneer dat voordelig is.

En nog veel meer eencelligen ...

En dit is nog maar een kort uittreksel van alle eencelligen: er is nog niet gesproken over de archea die kunnen leven in de meest onherbergzame locaties, of de groep slijmzwammen die hun cellen samensmelt en zo cellen kan vormen van wel 80 centimeter groot! Uiteindelijk is er zoveel diversiteit in eencelligen dat men nooit het laatste gevonden heeft. Dus: ga op zoek! Misschien ontdek je wel wat nieuws?